Ô nhiễm không khí trong nhà, nguyên nhân và cách phòng tránh

Nhiều người chỉ lo lắng về tình trạng ô nhiễm không khí bên ngoài môi trường mà không biết được rằng, ô nhiễm không khí trong nhà cũng vô cùng nguy hại. Vậy ô nhiễm không khí trong nhà là gì? Nguyên nhân, ảnh hưởng và giải pháp để xử lý tình trạng này như thế nào? Theo dõi bài viết để có câu trả lời chính xác nhất nhé.

1. Ô nhiễm không khí trong nhà là gì?

Theo tài liệu từ Bộ Môi Trường Ý năm 1991, ô nhiễm không khí trong nhà là sự ô nhiễm khi có sự hiện diện của các chất ô nhiễm có tính chất  hóa học, vật lý hoặc sinh học trong không khí tại các môi trường bị giới hạn. Mà các chất này không hiện diện một cách tự nhiên với số lượng lớn trong không khí ngoài trời của hệ sinh thái.

Nói một các đơn giản, ô nhiễm không khí trong nhà là tình trạng không gian con người ở bên trong tồn tại các hỗn hợp khí nguy hiểm, các chất gây ô nhiễm độc hại như: chất kích thích, chất gây ung thư, hóa chất gây độc thần kinh, chất gây dị ứng và vi trùng,.. Chúng sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe và đời sống con người.

2. Vì sao ô nhiễm không khí trong nhà lại có hại hơn ô nhiễm không khí  ngoài trời?

Mọi ngôi nhà đều được xây thành một khối kiến trúc khép kín. Trong đó các thành viên gia đình sẽ cùng nhau chia sẻ ở bầu không khí nhỏ bé này. Đặc biệt mọi hoạt động sinh hoạt như: nấu ăn, làm việc, vui chơi, ngủ,..đều diễn ra trong đó khiến nguy cơ ô nhiễm không khí tăng lên.

Chưa kể đối với các căn hộ chung cư hay những gia đình thường xuyên đóng kín cửa. Không khí trong nhà khó được lưu thông. Từ đó, bầu không khí sau 4 bức tường sẽ đặc quánh lại và khó lưu thông hơn rất nhiều so với không khí ở ngoài trời.

Với một bầu không khí trong nhà như vậy chắc chắn lâu dần chúng sẽ tích tụ và dễ gây ra các bệnh như: dị ứng, hen suyễn, các loại bệnh về phổi, tim mạch và thậm chí là ung thư. Nhất là ở những thành phố lớn như Hà Nội hay TPHCM thì tình trạng ô nhiễm không khí trong nhà đang ở mức báo động.

Theo Ủy ban Tài nguyên Hàng không California, ô nhiễm tích tụ trong nhà nhanh hơn nhiều so với trước đây, từ đó dẫn đến mức độ ô nhiễm cao hơn bên ngoài. Đồng thời các nghiên cứu đã chỉ ra rằng mức độ ô nhiễm không khí trong nhà có thể cao hơn khoảng 25-60% so với ngoài trời. 

3. Nguyên nhân gây ô nhiễm không khí trong nhà

Thực tế thì tình trạng ô nhiễm không khí trong nhà do rất nhiều nguyên nhân gây nên. Tuy nhiên, có thể kể tới một số tác nhân chính và phổ biến như:

3.1 Sự tăng trưởng của nấm mốc

Nguyên nhân đầu tiên khiến không khí trong nhà bị ô nhiễm đó chính là sự sản sinh và tăng trưởng nhanh chóng của các bào tử nấm mốc khi không gian ẩm ướt. Nấm mốc có thể hình thành trên ở bất cứ khu vực nào trong nhà như: thảm, quần áo, tường nhà, kệ bếp,.. để lâu ngày… Nếu con người hít phải các bào tử nấm mốc này thì có thể kích hoạt các cơn ho, gây ra tình trạng dị ứng ở trẻ nhỏ và cả người lớn.

3.2 Bụi mịn PM2.5

Bụi, nhất là bụi PM2.5 cũng là một trong những tác nhân gây nên tình trạng ô nhiễm không khí ở trong nhà. Theo các chuyên gia, bụi PM2.5 với kích thước siêu nhỏ có thể len lỏi từ bên ngoài môi trường vào trong nhà rồi lắng đọng, thẩm thấu và đi sâu vào các nang phổi và máu. Từ đó làm tăng nguy cơ mắc bệnh của con người.

3.3 Sưởi ấm, nấu ăn bằng các loại than

Hiện nay, có không ít các gia đình thường sử dụng than đá, than củi, … để nấu ăn và sưởi ấm. Điều này là nguyên nhân dẫn đến sự hình thành một loại khí độc hại đối với sức khỏe con người đó là carbon monoxide.

Bên cạnh đó việc sử dụng bếp than để nấu ăn, đốt nhang, sưởi ấm thường xuyên… cũng làm cho khói tích tụ trong không gian của ngôi nhà. Khi chúng ta hít phải khói bụi sẽ gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe cho các thành viên trong gia đình.

3.4 Thảm chùi chân, thảm trải sàn

Bạn có thể chưa biết thảm là nơi trú ngụ của rất nhiều vi sinh vật như: mạt bụi nhà, ve. Đây là những “nhân tố” hàng đầu gây ra bệnh hen suyễn.

Cùng với đó, những chiếc thảm được làm bằng chất liệu nhân tạo cũng có thể chứa các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOC) bao gồm: benzene, toluene và formaldehyde. Các nhà khoa học đã xác nhận đây là những chất gây ung thư cực nguy hại cho con người.

3.5 Sơn tường

Hiện nay hầu hết các loại sơn tường thông thường đều có chứa chì. Sức khỏe chúng ta sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng nếu tiếp xúc với chì lâu dài và rất khó để điều trị. Ngoài ra, nhiều loại sơn còn có thể chứa các hợp chất dễ bay hơi và tác động xấu đường hô hấp của con người. 

3.6 Khói thuốc lá

Ô nhiễm không khí trong nhà cũng có thể đến từ khói thuốc lá. Chúng sẽ bám trên quần áo người hút hay người thường xuyên tiếp xúc với người hút thuốc. Rồi sau đó hòa trộn với không khí trong nhà, “ám” vào thảm, sofa, rèm cửa… gây ảnh hưởng đến chất lượng không khí. Đặc biệt Nicotine trong khói thuốc là một chất gây ung thư điển hình đã được các chuyên gia cảnh báo.

3.7 Hóa chất tẩy rửa

Các chất tẩy rửa được bán trên thị trường hiện nay đều có chứa hợp chất dễ bay hơi (VOC) như aerosol. Đây cũng là nguyên nhân gây ra nhiều vấn đề về hô hấp ở con người. Chưa kể trong thành phần của nhiều dung dịch tẩy trắng còn có chứa chlorine – chất có nguy cơ tạo ra khí clo. Nếu chúng ta hít phải quá nhiều thì sẽ phải đối mặt với nhiều vấn đề nguy hại cho sức khỏe, thậm chí có nguy cơ gây tử vong.

3.8 Phủ sơn, vecni trên đồ gia dụng, nội thất

Hiện nay để gia tăng tính thẩm mỹ và độ bền, đa phần các đồ gia dụng và nội thất bằng mây, tre, cói, gỗ… sẽ được phủ sơn, véc ni. 

Nhiều nghiên cứu cho thấy, con người có nguy cơ bị hen suyễn, rối loạn sinh lý, thậm chí gây ung thư nếu hít phải mùi sơn, véc ni này. Lý do là vì thành phần của vecni thường có chứa thủy ngân, chì, bột sắt công nghiệp,… Đây đều là những chất gây nguy hại cho sức khỏe con người. Chưa kể, khi tiếp xúc với chất này, trẻ em tiếp có nguy cơ bị hen suyễn.

3.9 Sáp thơm, xịt phòng nhân tạo làm mát không khí

Hầu hết các sản phẩm như xịt phòng, sáp thơm,… làm mát không khí đều có chứa glycol ether gốc ethylene. Những thành phần này có thể gây ra các vấn đề về thần kinh cũng như liên quan đến máu. Chúng cũng chứa phthalates – một chất gây cản trở sự tiết hormone trong cơ thể, gây rối loạn nội tiết ở trẻ sơ sinh và ảnh hưởng đến sự phát triển.

Ngoài ra, nhiều người cũng có thói quen bỏ long não (băng phiến) trong tủ quần áo, nhà tắm để đuổi gián và khử mùi. Thực tế, băng phiến chứa naphthalene tồn tại dưới dạng khí. Chúng là một hóa chất dễ bay hơi tạo ra các chất gây ô nhiễm.

3.10 Nến

Nến chủ yếu được sản xuất từ sáp paraffin – phụ phẩm của dầu mỏ và được xử lý bằng thuốc tẩy để làm trắng. Khi được đốt cháy, nến sẽ giải phóng toluen và benzen… là những chất gây ung thư.

Trong khi đó, các nhà sản xuất nến thường thêm hương liệu tổng hợp, thuốc nhuộm nhân tạo để tạo màu và tạo hương thơm. Mà trong những thành phần này lại thường có chứa acrolein, chất gây ung thư phổi. Như vậy có thể thấy việc sử dụng nến trong nhà chẳng khác gì việc kích hoạt “quả bom hẹn giờ”gây ra sự tàn phá đường hô hấp cho con người.

3.11 Hóa mỹ phẩm có chứa các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOC)

Việc sử dụng các hóa mỹ phẩm như: sơn móng tay, dung dịch keo xịt tóc… có thể khiến các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi được thải ra và gây ô nhiễm không khí trong nhà 

3.12 Thú cưng

Thực tế đã chứng minh các loài bò sát, chó, chim, mèo,… cũng là nguồn gây ô nhiễm không khí trong nhà mà ít người nghĩ đến. Lông, phấn, động vật ký sinh… trên cơ thể các vật nuôi này là nguyên nhân gây dị ứng cho nhiều người. 

Vậy nên, nếu gia đình có nuôi thú cưng, bạn nên hạn chế không cho chúng chơi đùa trong không gian các căn phòng. Đặc biệt là phòng ngủ để bảo vệ sức khỏe. Ngoài ra, bạn cần tiêm thuốc ngừa giun sán, tiêm chủng, tắm rửa định kỳ cho chúng.

4. Những đối tượng dễ chịu ảnh hưởng của ô nhiễm không khí trong nhà nhất

Người già, trẻ nhỏ, người bị bệnh mãn tính và cả người chăm sóc họ đều là thuộc top có nguy cơ cao và bị ảnh hưởng nhiều nhất của tình trạng ô nhiễm không khí trong nhà. Theo WHO, ô nhiễm không khí ở trong nhà là một trong những nguyên nhân chính có liên quan tới khoảng 900.000 trường hợp trẻ dưới 5 tuổi tử vong do viêm phổi. 

Thực trạng không khí trong nhà bị ô nhiễm dễ xảy ra nhất ở các nước có thu nhập thấp. Từ đó, chúng gây ra khoảng 4% gánh nặng bệnh tật và làm gia tăng nguy cơ mất trí nhớ ở người già.

Chưa kể, nếu không khí trong nhà bị tích tụ ô nhiễm quá lâu thì sẽ hình thành các virus vi khuẩn gây bệnh. Mà lúc này, người già và trẻ nhỏ là các đối tượng thường xuyên ở nhà và hít luồng không khí ô nhiễm này.

Xem thêm: Vai trò quan trọng của hệ thống thông gió nhà ở

5. Tác hại của tình trạng ô nhiễm không khí trong nhà 

Tình trạng ô nhiễm không khí trong nhà đã và đang gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người. Cụ thể chúng là nguyên nhân của các căn bệnh như:

Ung thư

• Việc tiếp xúc với nhiều chất như benzene, toluene, formaldehyde, acrolein, nicotine, amiăng… trong không khí ô nhiễm sẽ làm tăng nguy cơ phát triển các bệnh ung thư ở người

Hen suyễn và các bệnh hô hấp khác

• Tình trạng ô nhiễm không khí trong nhà khiến chúng ta phải thường xuyên tiếp xúc với các chất gây dị ứng, chất ô nhiễm gây cản trở hô hấp. Từ đó, làm gia tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh về đường hô hấp, phổ biến nhất là: hen suyễn, viêm phế quản và viêm xoang.

Viêm phế nang dị ứng ngoại lai (viêm phổi tăng cảm)

• Các nhân tố như: mạt bụi nhà, nấm mốc và vi khuẩn, côn trùng…khiến không khí trong nhà bị ô nhiễm cũng chính là nguyên nhân gây nên bệnh viêm phế nang dị ứng ngoại lai rất nguy hiểm ở người.

Sức khỏe sinh sản

• Phthalates, amiăng, nicotine… xuất hiện khi không khí trong nhà ô nhiễm có thể gây ra các vấn đề với sức khỏe sinh sản như: chất lượng tinh trùng kém, suy giảm nồng độ testosterone và sự phát triển bất thường của các cơ quan sinh dục.

Kích ứng da

• Formaldehyd – một chất gây ô nhiễm không khí chính trong nhà cũng được chứng minh là nguyên nhân gây ra một loạt các kích ứng da, bao gồm dị ứng và viêm.

Các vấn đề về hệ thần kinh

• Nếu con người tiếp xúc với các chất gây ô nhiễm như chì và formaldehyde chính là lý do gây ra các vấn đề về thần kinh. Bao gồm cả sự sa sút trí tuệ và bệnh Alzheimer trong thời gian dài.

Vấn đề tim mạch, đường tiêu hóa và thận

• Carbon monoxide – chất gây ô nhiễm không khí trong nhà nghiêm trọng sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch (CVD), thậm chí dẫn đến tử vong cho con người. Ngoài ra, sức khỏe đường tiêu hóa, thận cũng chịu ảnh hưởng từ việc hít phải không khí bị ô nhiễm.

Tham khảo: Hệ thống xử lý khí thải công nghiệp 

6. Giải pháp làm giảm ô nhiễm không khí trong nhà

Hãy áp dụng ngay những giải pháp làm giảm ô nhiễm không khí trong nhà dưới đây để chắc chắn rằng ngôi nhà của bạn luôn có được không gian trong lành nhất. 

Thông gió, lọc khói, lọc không khí cho ngôi nhà

• Nếu gia đình bạn không có hệ thống thông gió hoặc hệ thống này đã quá cũ kỹ thì bạn hãy lắp đặt hoặc thay thế mới ngay. Đồng thời, hãy thường xuyên mở cửa lớn, cửa sổ để không khí trong nhà được lưu thông. Điều này sẽ giúp các chất gây ô nhiễm bên trong có thể thoát ra ngoài và không gian sống được ánh mặt trời chiếu vào nhiều hơn.
• Bên cạnh đó, bạn nên sử dụng máy hút mùi cho khu vực bếp để loại bỏ các chất gây ô nhiễm trong nhà. Nếu có thể thì hãy trang bị máy lọc không khí cho ngôi nhà của bạn. Thiết bị này sẽ giúp loại bỏ tác nhân gây ô nhiễm từ không khí trong nhà và cung cấp cho bạn không khí sạch. 

Không hút thuốc

• Muốn bảo vệ môi trường sống thật an toàn và trong lành thì hãy nói không với khói thuốc lá hay bất kỳ thứ gì có chứa nicotine.

Không sử dụng than củi, than đá

• Nếu đã biết được việc sử dụng than củi, than đá để nấu ăn hay sưởi ấm sẽ làm sản sinh khói và muội than dẫn đến không khí trong nhà bị ô nhiễm nghiêm trọng. Thì bạn hãy dùng các thiết bị nấu nướng bằng điện để giảm thiểu tình trạng ô nhiễm không khí trong nhà.

Kiểm soát sự tăng trưởng của nấm mốc

• Bằng việc điều chỉnh độ ẩm trong nhà ở mức từ 40 – 50% sẽ giúp bạn kiểm soát và hạn chế được sự phát triển của nấm mốc.
• Ngoài ra, nếu có điều kiện, bạn hãy chọn sử dụng các loại điều hòa có chức năng phóng thích oxy hoạt tính và ion hydro cũng như có khả năng lọc bụi, vi khuẩn và mạt bụi và các tác nhân gây dị ứng trong không khí ở mức cao.

Nói không với các sản phẩm có mùi thơm

• Nên hạn chế sử dụng các sản phẩm có thành phần là hương liệu tổng hợp như chất tẩy rửa, nhang, chất phun diệt côn trùng, chất khử mùi, tinh dầu tổng hợp… Đây là những thứ có thể tạo ra hợp chất dễ bay hơi gây ô nhiễm nặng nề cho bầu không khí trong nhà.

Không sử dụng băng phiến (long não)

• Nói không với băng phiến và thay vào đó bạn hãy sử dụng các loại cỏ thơm, thảo dược từ tự nhiên như hương thảo, oải hương, quế…

Lau và hút bụi thường xuyên trong nhà

• Sử dụng các loại máy hút bụi để loại bỏ mạt bụi nhà, bụi bám trên bề mặt chính là cách để giúp bạn kiểm soát ô nhiễm không khí trong nhà hiệu quả nhất. Bên cạnh đó, hãy thường xuyên lau dọn nhà cửa và lưu ý rằng nhớ đeo khẩu trang loại có thể lọc được bụi mịn trong khi lau bụi để bảo vệ sức khỏe.

Giặt quần áo mới, chăn, drap, vỏ gối… trước khi sử dụng

• Bạn nên giặt sạch quần áo mới, chăn, vỏ gối, drap mới,..trước khi sử dụng để tránh các nguy cơ kích ứng đối với các loại vải mới thường được xử lý bằng hóa chất.

Tránh dùng sơn có chứa chì

• Trong lần sơn nhà sắp tới hãy đảm bảo rằng bạn sẽ chọn mua sơn không có chứa chì để bảo vệ sức khỏe cho cả gia đình.

Để giày dép bên ngoài

• Bạn có thể chưa biết giày dép bạn đi có thể là nguồn phát tán các tác nhân gây ô nhiễm nghiêm trọng từ môi trường bên ngoài vào trong nhà. Vậy nên, trước khi mang chúng vào nhà bạn hãy chắc chắn rằng đã làm sạch hoặc để giày dép bên ngoài không gian sống. Tốt nhất, bạn nên đặt tủ giày ngoài sân thay vì để trong phòng khách hay phòng ngủ. Sau khi ở bên ngoài về, để đảm bảo vệ sinh bạn nên rửa sạch chân tay.

Chỉ mua thảm được chứng nhận an toàn

• Khi chọn mua thảm, để đảm bảo an toàn, tránh chọn thảm có màu quá đậm. Đặc biệt bạn cần chắc chắn rằng những tấm thảm bạn chọn đã được nhuộm tự nhiên vì chúng thường được nhuộm quá nhiều màu. Điều này giúp giảm thiểu nguy cơ tiếp xúc với các chất hóa học có hại.

Cài đặt báo động khói và dò khí carbon monoxide

• Bạn nên cân nhắc đến việc lắp đặt máy dò carbon monoxide, hệ thống báo khói để kiểm soát và ngăn ngừa ô nhiễm không khí trong nhà .

Sử dụng chất tẩy rửa hữu cơ

• Nếu có thể, bạn nên chuyển sang sử dụng các chất tẩy rửa hữu cơ để giảm thiểu ô nhiễm và đảm bảo sức khỏe.

Thêm cây xanh vào không gian sống

• Cây xanh là “nhân tố” giúp ngăn chặn tình trạng ô nhiễm không khí trong nhà hiệu quả. Chúng được ví như những cỗ máy lọc không khí tự nhiên tuyệt vời nhất. 

Giữ cho phòng tắm và nhà bếp luôn khô ráo

• Phòng tắm và nhà bếp là những nơi có độ ẩm cao. Từ đó, tạo điều kiện thuận lợi cho vi sinh vật và nấm mốc phát triển. Vậy nên, bạn hãy giữ cho các khu vực này luôn khô thoáng. Nếu vòi nước bị rỉ nước, bạn cần sửa hoặc thay mới ngay, tránh tạo điều kiện cho nấm mốc phát triển.

Sử dụng sản phẩm làm đẹp đúng chỗ và tiết kiệm

• Việc sử dụng keo xịt tóc, nước hoa, tẩy sơn móng tay… nên được thực hiện ở nơi thoáng khí hoặc gần cửa sổ. Khi sử dụng các sản phẩm làm đẹp, bạn nên sử dụng tiết kiệm, tránh lãng phí.

Như vậy, bài viết trên đây đã giúp bạn hiểu được ô nhiễm không khí trong nhà là gì? Nguyên nhân và ảnh hưởng khôn lường của chúng đối với sức khỏe của con người, đặc biệt là đối tượng người già, trẻ nhỏ như thế nào. Hãy áp dụng ngay giải pháp xử lý của chúng tôi để có được không gian trong lành, an toàn nhất nhé!